Nederland Vast in Eigen Net | Nam Nexum
De bouw ligt stil, het stroomnet kraakt en de regels verstikken alles.
Nederland is niet verlamd door natuurrampen of oorlog, maar door eigen beleid. Wat ooit een gidsland was in bouwen, plannen en organiseren, zit nu gevangen in een zelfgesponnen web van regels, vergunningen en excuses. De bouw van een half miljoen woningen dreigt stil te vallen. De reden? Stikstof en stroom. Maar wie goed kijkt, ziet dat het echte probleem dieper ligt: een bestuurlijke machine die zichzelf tegenwerkt.
De belofte van één miljoen huizen
De overheid beloofde in 2021 één miljoen nieuwe woningen te bouwen voor 2030. Een plan dat klonk als een reddingsboei voor een generatie zonder huis. Drie jaar later blijkt dat er nog maar 260.000 zijn gerealiseerd. De rest is vastgelopen in een bureaucratisch doolhof. Provincies waarschuwen dat minstens de helft van alle bouwprojecten nu op de tocht staat. Niet omdat er geen bouwers zijn, maar omdat vergunningen vastlopen in stikstofregels en het stroomnet overvol is.
In Brabant ligt meer dan vijftig procent van de bouwplannen binnen vijf kilometer van stikstofgevoelige natuur. In Utrecht lopen al vijfenveertigduizend woningen vertraging op door gebrek aan aansluitcapaciteit op het net. In Noord-Holland en Gelderland klinkt dezelfde noodkreet: we willen bouwen, maar de infrastructuur werkt niet mee.
Een stroomnet uit een andere eeuw
Nederland digitaliseert, elektrificeert en transformeert, maar het stroomnet blijft steken in de vorige eeuw. De vraag naar elektriciteit is geëxplodeerd, de capaciteit niet. VNO-NCW spreekt van wachttijden die bedrijven en woningbouw letterlijk stilzetten. In sommige regio’s mogen nieuwbouwwijken simpelweg niet worden aangesloten. Een land dat wereldwijd pronkt met innovatie en duurzaamheid kan zijn eigen huizen niet meer van stroom voorzien. Het is een nationale paradox in slow motion.
Het stikstofalibi
De stikstofwet werd ooit gepresenteerd als een reddingsplan voor de natuur. In de praktijk is het een juridisch labyrint geworden waarin alles stagneert. Volgens Bouwend Nederland staan daardoor 244.000 woningen op slot, met een potentiële economische schade van meer dan negentig miljard euro. De natuur wint er nauwelijks bij, de burger verliest er alles aan. De stikstofcrisis is geen milieuprobleem meer, maar een beleidsprobleem. Het is het symbool geworden van bestuurlijke verlamming.
Gebrek aan regie
Er is niemand die de touwtjes in handen heeft. Woningbouw, energie, natuur en infrastructuur vallen onder vier verschillende ministeries, elk met eigen agenda’s, commissies en commissarissen. Er is geen regisseur, alleen overleg. En overleg bouwt geen huizen. De provincies staan met de rug tegen de muur. Gemeenten kunnen niet verder zonder landelijke besluiten, en burgers raken het vertrouwen kwijt. De overheid heeft zichzelf vastgedraaid in regels die haar eigen beloften blokkeren.
De prijs van stilstand
Wat kost dit? Meer dan geld. Een hele generatie jonge gezinnen zoekt een woning die er niet is. Projectontwikkelaars trekken zich terug. De bouwsector krimpt terwijl de vraag groeit. En de economie verliest dynamiek en vertrouwen. De prijs van stilstand is altijd hoger dan de prijs van risico. Maar Nederland kiest liever voor zekerheid in stilstand dan voor actie met visie.
Wat nodig is
Er is nog tijd, maar nauwelijks ruimte. Er moet één nationale regisseur komen met mandaat over bouw, stroom en natuur samen. De netcapaciteit moet versneld worden verdubbeld, niet onderzocht maar uitgevoerd. Het stikstofbeleid moet worden herschreven naar een uitvoerbare realiteit. En vooral: er moet weer durf in het bestuur. Zonder lef wordt elk plan een papieren plan.
Het land dat zichzelf vasthoudt
Nederland is niet vastgelopen op stikstof. Nederland is vastgelopen op zichzelf. We hebben regels gebouwd die sterker zijn dan onze ambitie. We hebben overleg verheven tot kunstvorm. En we hebben de daad ingeruild voor procedure. De bouw ligt stil. De kranen staan stil. Het land staat stil. Niet omdat we niet kunnen bouwen, maar omdat we niet meer durven bewegen.